آذربایجان در فارسی میانه «آتورپاتکان» ،در آثار کهن فارسی «آذرآبادگان» یا «آذربایگان»، در یونـانی «آتروپاتنـه»، در بیزانسی«آذربیگانون»، در ارمنی «آتراپاتاکان»، در سریانی «آذربایغان» و در عربی «آذربیجان» نامیده شده است.
تاریخ باستانی آذربایجان با تاریخ قوم ماد درآمیخته است. قوم ماد پس از مهاجرت بـه ایـران آرام آرام قسـمتهـای غربـی ایران از جمله آذربایجان را تصرف کرد. مقارن این ایام دولتهایی در اطراف آذربایجان وجود داشت که از آن جملـه مـی- توان به دولت آشور در شمال بین النهرین، دولت هیتی در آسیای صغیر، دولـت اوراتـو در نـواحی شـمال و شـمال غـرب، اقوام کادوسی در شرق و کاسیها در حوالی کوههای زاگرس اشاره کرد. بعد از تا ٔ◌سـیس دولـت مـاد، آذربایجـان بـه مـاد کوچک (در مقابل ماد بزرگ) معروف شد و مشتمل بر شهرهای قدیمی همدان، ری، اصفهان و کرمانشـاه بـود. بـه عبـارت دیگر ولایاتی که در قرون اولیه اسلامی به ناحیهی جبال و بعدها به عراق عجم معروف بودند را در بر میگرفت. بعد از غلبه اسکندر مقدونی به ایران، سرداری به نـام آتورپـات در آذربایگـان ظهـور کـرد و از اشـغال آن توسـط یونانیـان ممانعت به عمل آورد. از آن به بعد این سرزمین به نام آتورپاتکان معروف شد.
تقسیمات کشوری و مشخصات طبیعی استان استان آذربایجانغربی با وسعت 37412 کیلومترمربع بین 44 درجه و 3 دقیقه تا 47 درجـه و 24 دقیقـه طـول شـرقی و 36 درجه و 5 دقیقه تا 39 درجه و 46 دقیقه عرض شمالی، در شمال غرب ایران واقع شده اســت.
این استان از شمال به جمهوری خود مختار نخجوان و کشور ترکیه و از شرق به استان آذربایجـان شـرقی و از جنـوب بـه استان کردستان و از غرب به کشورهای ترکیه و عـراق محـدود مـیشـود. براسـاس تقسـیمات کشـوری سـال 90 اسـتان آذربایجانغربی دارای 17 شهرستان، 40 بخش، 42 شهر،113 دهستان و 4531 آبادی دارای سکنه میباشد.
بدلیل واقع شدن استان در عرضهای جغرافیای بالا و ارتفـاع زیـاد، میـانگین سـالانه دمـای آن نسـبت بـه میـانگین سالانه دمای اکثر مناطق کشور کمتر بوده و جزء مناطق سردسیر کشور محسوب میشود.
ارومیه: شهرستان ارومیه (مرکز استان آذربایجان غربی) در جلگه ای به طول 70 کیلومتر و عرض 30 کیلـومتر در کنـار دریاچـه ارومیه گسترده است. این جلگه از رسوبات رودهای باراندوز، شهرچای، روضه چای و نازلوچای پوشیده شده است.
پیشینه تاریخی و استقرار این شـهر در مسـیر قفقـاز، ارمنسـتان، آسیای صغیر و بین النهرین و نیز زمینهای بارور و آب و هوای مساعد، اهمیت بسیار ویژه ای را به آن بخشیده است.
غرب دریاچه ارومیه همواره پیش از سایر نقاط ایران مورد توجه ملل ماقبل تاریخ قرار داشت، زیستگاههای متعدد نیـز کـه امروزه تپه هایی از آنها باقیست مؤید همین امر است. یکی از این تپه ها کـه بـه نـام «گـوی تپـه» معـروف اسـت، کـه بـا قدیمیترین تپه های باستانی بین النهرین، آسیای صغیر و فلات ایران رقابت میکند.
انتساب چند زرتشتی که در هنگام تولد عیسی (ع) به بیت اللحم رفته بودند و در ارومیه مدفونند حاکی از آن است کـه ایـن شهر یکی از بزرگترین کانونهای مذهبی و اجتماعی گذشـته هـای دور بـوده اسـت و سـرداران و امپراطـوران روم جهـت دستیابی به آتشکده یا آذرخش بزرگ زرتشتیان (آذرگشنسب) و پایتخت تابستانی ساسـانیان (گزنـا) – تخـت سـلیمان – بارها از آن عبور کرده اند.
بعد از اسلام نیز ارومیه دومین شهر مهم آذربایجان، پس از مراغه، به شمار میرفت. از قرن 15 میلادی که ترکـان عثمـانی جایگزین امپراطور روم شرقی شدند، بازار ارومیه به عنوان شهر سرحدی اهمیت فوق العـاده ای پیـدا کـرد و از ارج و بـاروی مهمی برخوردار شد. برج سه گنبد و مسجد جامع ارومیه از یادگارهای عظمت تمدن اسلامی در منطقه به شمار میرود. شهر ارومیه نقطه تلاقی اقوام و ادیان پیرامون خود از قبیل آشوریها، ارمنیها، یهودیها و بالاخره مسلمانان بود .